Kalp, doku ve organların oksijen ve besin gereksinimlerini taşıyan kanı sürekli pompalayan  kas yapısında bir organdır. Kalp yetersizliği, kalbin vücudun gereksinimini karşılayacak kadar kanı pompalayamaması sonucu vücudun değişik bölgelerinde sıvı birikimi ve dokularda dolaşım yetmezliği ile seyreden ciddi bir durumdur.

Kalp yetersizliği tek başına bir hastalık değil değişik hastalıklar sonucu ortaya çıkabilecek bir tablodur. Bu duruma doğumsal kalp hastalıkları, koroner arter tıkanıklığı, böbrek yetmezliği, diyabet gibi pekçok hastalık yol açabilir.

Kalp yetersizliği ciddi bir hastalık olup zamanında tedavi edilmediğinde yaşamsal risk taşır. Erken fark edilip uygun bir şekilde tedavi edilen hastalar uzun ve kaliteli bir yaşam sürebilirler. Öncelikle altta yatan nedenin belirlenmesi ve tedavinin buna yönelik olarak yapılması gerekir. Tedavi edilebilen bir neden saptandığında sonuçlar genellikle daha iyidir. Bazı durumlarda ise altta yatan nedeni tümüyle ortadan kaldırmak olanaklı olmaz. Bu durumdaki hastalara ilaç tedavileri uygulanır. Daha ağır durumlarda ilaç tedavileri de yetersiz kalabilir ve hastalara bazı cihazlarla destek verilmesi ve kalp nakli yapılması gerekebilir.

Kalp yetersizliğini tanıyabilmek için belirtileri farkedebilmek gerekir.

Kalp yetersizliğinin belirtileri:

• Nefes darlığı
• Ayaklarda, bacaklarda, karında şişlik
• Çabuk yorulma, halsizlik
• Öksürük
• İştahsızlık
• Geceleri sık idrara çıkma
• Hızlı kilo alma veya kilo kaybı
• Baş dönmesi
• Çarpıntı
  
  

Bir hastada bu belirtilerden biri ya da bir kaçı mevcut olabilir. Ancak bazı hastalar daha değişik belirtiler gösterebilir ve kalp yetmezliği tanısı gecikebilir. Bulantı, kusma, karın  ağrısı, midede şişkinlik hissi, solukluk, el ve ayaklarda soğukluk bulunabilir.

Kalp Yetersizliği Nedenleri:

 

• Kardiyomiyopati: Değişik nedenlere bağlı gelişen (enfeksiyon, alkol, ilaçlar, genetik, nedeni bilinmeyen) kalp kası hastalığı
• Kalbin zorlanarak aşırı çalıştığı durumlar: Yüksek tansiyon, kapak hastalıkları, kalp romatizması, tiroid bezi hastalıkları, böbrek hastalıkları, diyabet
• Doğumsal kalp hastalıkları

Kan Tetkikleri:

Kan testleri böbrek, karaciğer ve tiroid bezlerinin fonksiyonlarını göstermek, kolesterol düzeyleri ve kansızlık (anemi) araştırmak amacıyla yapılır. Kalp yetmezliği kan biyokimyasını etkileyebilir. Böbrek, tiroid bezi gibi bazı organların bozuklukları da kalp yetersizliğine yol açabilir. Beyin natriüretik peptit (BNP) ölçümü yapılarak kalp yetmezliği varlığı ve derecesi belirlenebilir. 

 

Akciğer Filmi:

Kalp ile ilgili sorunlar solunum sistemini etkiler. Akciğer filmi kalp yetersizliği konusunda önemli bilgiler verir. Akciğer filminde kalp gölgesinin genişlemiş olması ve akciğerlerde sıvı birikiminin gözlenmesi kalp yetersizliği tanısını destekler. Ancak akciğer filminin normal olması kalp yetersizliği olmadığını göstermez.

 

Elektrokardiyografi (EKG):

Kalp yetersizliği olan hastaların çoğunda EKG’de anormallikler bulunur. Kalp ritmi, kalp odacıklarının büyüklüğü ve duvar kalınlığı ile ilgili bilgi verir.

 

Ekokardiyografi:

Kalp yetersizliği tanısında kullanılan en değerli testtir. Kalp yetersizliğinden şüphelenildiğinde mutlaka yapılmalıdır. Ses dalgalarının dokulara gönderilmesi ve yansıtılarak görüntü elde edilmesi temeline dayanır. Radyasyon riski yoktur.  Ekokardiyografi ile; kalbin yapısı, kalp odacıklarının büyüklüğü, fonksiyonu, kalp duvarlarındaki delikler, damarlardaki darlıklar, kalp kapaklarının çalışması değerlendirilebilir.

 

Kalp kateterizasyonu ve anjiyografi:

Kalp damar hastalığına bağlı tekrarlayan göğüs ağrısı yakınmasıyla birlikte kalp yetersizliği bulguları gösteren hastalarda uygulanması önerilir.
Doğumsal kalp hastalığı olan kişilerde kalp odacıklarının ve damarların basınçlarının ölçülmesine, kalpteki delik ve darlıkların incelenmesine, hastanın ameliyat öncesi tam değerlendirilebilmesine olanak sağlar. Çoğunlukla kasıktaki  atar ve toplar  damarlardan bazen de boyun toplar damarından uygulanır. Kateter adı verilen ince bir tüple damara girilip kalp odacıklarında basınçlar ölçülür, kontrast madde denilen boya verilerek filmler çekilir.

Tedavide temel ilke, öncelikle altta yatan nedeni ortadan kaldırmaktır yani kalp yetersizliğine yol açan asıl hastalığın tedavisidir. Bazen bu tümüyle mümkün olmayabilir. Bu durumda hastalığın ilerlemesini yavaşlatmak (böylece ölüm riskini ve hastaneye yatışı azaltmak), şikâyetleri azaltmak ve hayat kalitesini artırmak amaçlanır.

Genel Önlemler:

 

Hasta kalp yetersizliği nedenini ve yakınmalarının kaynağını anlamalı, yakınmalarını artıran etkenlerden uzak durmalıdır.

Sigara Bırakılmalıdır. 

Özellikle kalp damar hastalığı ve kalp krizine bağlı kalp yetersizliği bulunan hastalarda sigara kalp krizi riskini artırır, kalp hızını artırıp tansiyonu yükselterek kalp yetersizliğini kötü yönde etkileyebilir.

 

Sıvı ve tuz alımı kısıtlanmalıdır. 

Kalp yetersizliği olan hastaların günde 2 gramdan (bir çay kaşığı) fazla tuz kullanmaması önerilir. Aşırı tuz alımı veya tuzdan zengin gıdalarla beslenme vücutta sıvı tutulumunu artırıp nefes darlığı, bacak ve karın şişliği gibi belirtilerin artmasına neden olur. Kalp yetersizliği çoğunlukla vücutta şişliğe yani ödeme sebep olur. Yüksek doz idrar söktürücü kullanması gereken bu tür hastalarda günlük sıvı alımının 1.5-2 litreyi aşmaması gerekir.

Şişmanlıktan kaçınılmalıdır. 
Fazla kilo kalbin iş yükünü artırdığından kalp yetersizliğini olumsuz yönde etkiler. Uzun süreli, dengeli bir diyetle kilo verilmesi sağlanmalıdır. Günlük kilo ölçümü ile fazla sıvı alımı da izlenebilir.

Grip ve zatürre aşısı yapılmalıdır.
Solunum yolu enfeksiyonları kalp yetersizliği olan hastalarda daha ağır seyreder ve hastaneye yatışa sebep olur. Kalp yetersizliğini de ağırlaştırabilir. Aşı ile korunma hastalıkları engeller veya hafif geçmesini sağlar.

Düzenli egzersiz yapılmalıdır. 
Kalp yetersizliğinde düzenli egzersiz fonksiyonel kapasiteyi artırır, kilo alımını azaltır, hipertansiyonun kontrolüne yardım eder. Yürüyüş gibi hafif egzersizler önerilir.

İlaç tedavisi:

Tedavi seçiminde kalp yetersizliği nedeni önemlidir. Genellikle diüretikler (idrar söktürücü), anjiyotensin dönüştürücü enzim engelleyiciler, anjiyotensin reseptör blokerleri, beta blokerler, aldosteron blokerleri, digoksin, ritim düzenleyiciler, damar genişletici, kan sulandırıcı ve kolesterol düşürücü ilaçlar kullanılmaktadır.

Cihaz tedavisi ve cerrahi:

Kalp ritim bozukluğu veya kalbin elektiriksel iletiminde problem varsa şikayetlerin azalması, yaşam süresinin uzaması ve ani kardiyak ölümün engellenmesi için hastalar değişik özellikler sahip kalp pilleri ve/veya İCD (intrakardiyak implantable cardioverter- kalp içine takılabilir şok cihazları) denilen özel cihazlardan fayda görebilir. Bazen dar olan kalp damarına stent yerleştirilmesi, “by-pass” operasyonu, kalp kapağı operasyonu veya kalp nakli operasyonu gerekebilir.

Kalp Nakli:

Kalp yetersizliği ile ilişkili pek çok belirti ilaçlarla, tıbbi cihazlarla (kalp pili, kalp içi defibrilatörler, vb.) ve yaşam tarzı değişiklikleri (diyet, egzersiz) ile tedavi edilebilir; ancak bu tedaviler herzaman hastalığın ilerlemesini durdurmaz.

Tedavilerin yetersiz kaldığı ve hastanın yaşamının tehlikede olduğu durumlarda kalp nakli gerekebilir. Ancak tedavi donör kalp sayısıyla sınırlıdır.  Hastanın kalp nakline uygun olup olmadığının ayrıntılı olarak incelenmesi gerekir.

Ventriküler Destek Cihazı:

Mekanik dolaşım desteği ventriküler destek cihazı (VAD) adı verilen bir kalp pompasıyla kan dolaşımını iyileştirme yöntemi sağlar. Ventriküler destek cihazlarının klinik tanınması artmaktadır ve ileri düzey kalp yetmezliği olan hastalar için uygun bir uzun dönem seçeneğidir. Kalbin pompalama fonksiyonunun birazını üstlenmek üzere tasarlanmıştır. VAD’ler kalp nakline kadar hastayı yaşatabilmek için veya kalp nakli yerine son tedavi olarak kullanılabilir. Ancak her tür kalp yetersizliği için uygun değildir. Uygunluk açısından hastanın ayrıntılı olarak değerlendirilmesi gerekir.

Tamamen Yapay Kalp ("TAH"):

Kalp nakline benzer şekilde bir TAH hastanın doğal kalbinin yerine yerleştirilir. TAH’lar büyük ve mekanik olarak karmaşık cihazlardır. Yalnızca son evre kalp yetmezliği hastalarının çok azında kullanılabilir.